Τόποι διαλεγμένοι από τους θεούς....
ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΣΙΔΩΡΟΥ ΣΤΟ ΚΑΒΟ ΣΙΔΕΡΟ
ΚΑΙ Ο ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
ΚΕΙΜΕΝΟ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΝΙΚΟΣ ΨΙΛΑΚΗΣ
Είναι ένα από τα σπουδαιότερα πανηγύρια της Κρήτης. Διατηρεί ακόμη (προ... πανδημίας δηλαδή) κάτι από την αρχέγονη απλότητα, μα και το μεγαλείο της συντροφιάς. Και τα περιέχει όλα: Τη μετάβαση στον ιερό χώρο (οδοιπορώντας ή κωπηλατώντας κάποτε, με τα αυτοκίνητα τις τελευταίες δεκαετίες), τη λειτουργία και την ιερότητα, την ευλάβεια, τη χαρά, το γλέντι. Οι περιγραφές από παλιότερες εποχές δημιουργούν ένα ονειρικό σκηνικό θυμίζοντας τις παμπάλαιες συνάξεις των Ελλήνων, τις γιορτές των μεγάλων ιερών και του σπουδαίου θρησκευτικού και κοινωνικού τους ρόλου.
Ερχόταν από νωρίς το καΐκι με τον ηγούμενο και τους καλογέρους της Ακρωτηριανής, πλεύριζε κι οι πανηγυριώτες ξεφόρτωναν τα μεγάλα καζάνια, τα ψωμιά και τους σεβεντούκους (καλογερικό παξιμάδι), κατέβαζαν και κάμποσες αίγες που θυσιάζονταν για τις ανάγκες της μεγάλης γιορτής. Έτσι ξεκινούσε το πανηγύρι. Με το σπερνό του Αγίου Ισιδώρου, με τα καζάνια να βράζουν, με το κοινό τραπέζι.
Άναβαν οι πανηγυριώτες φωτιά και κάθονταν ολόγυρα, κατέφταναν τα βιολιά και τα μαντολίνα, το γλέντι δεν αργούσε ν’ αρχίσει. Εκεί έμεναν όλη τη νύχτα. Κοιμούνταν - όσο κοιμούνταν δηλαδή -στρωματσάδα στα παλιά κελιά, αλλά και έξω από τον ναό, μια κι εδώ ο χειμώνας είναι συνήθως ήπιος κι ο Φλεβάρης... φλεβίζει νωρίς θυμίζοντας άνοιξη. Το πρωί λειτουργία και πάλι. Κι όταν τέλειωνε η γιορτή ξεχύνονταν όλοι στις ερημιές του Κάβο-Σίδερου για βρουβολόημα. Λένε πως εδώ φυτρώνουν οι καλύτερες αγριαγκινάρες κι αυτό το πεντανόστιμο χορταρικό είχε την τιμητική του.
Κάποτε ήταν εδώ το ιερό της Αθηνάς. Σήμερα είναι χτισμένο στο ίδιο ακρογώνι, το ανατολικότερο της Κρήτης, το μικρομονάστηρο του Αγίου Ισιδώρου. Περνούν οι χρόνοι, αλλάζουν οι θρησκείες αλλά οι τόποι δεν χάνουν την ιερότητά τους...
Αναρτώ κι εδώ ένα παλιότερο κείμενο φια τον ναό του Αγίου Ισιδώρου του Πηλουσιώτη σε μια από τις πιο όμορφες ελληνικές παραλίες:
Το είχαν συνήθεια οι Έλληνες από τότε που κατοίκησαν σε τούτο το κομμάτι της γης και γίνηκαν ένα μαζί του: τους πιο ωραίους τόπους τους αφιέρωναν στους θεούς. Άλλοτε πάνω στα βουνά, άλλοτε στα δάση, άλλοτε στα ακρωτήρια και στους μυχούς, εκεί που σμίγουν οι στεριές με τις θάλασσες. Τέρπονταν οι αθάνατοι, χόρταιναν τα μάτια τους ομορφιά, χόρταιναν οι καρδιές τους γαλήνη, καμάρωναν τον όμορφο τόπο που διάλεξαν για να κατοικήσουν και τον ονόμασαν Ελλάδα. Μαζί τους γεύονταν κι οι προσκυνητές το θεϊκό γλυκασμό, μέρωναν οι ανθρώπινες ψυχές, κουβαλούσαν πότε σφάγια για τις θυσίες τις αιματηρές, πότε άρτους σε σχήμα σφαγίων για τις αναίμακτες, πότε τραγούδια και ύμνους, αποστάγματα ψυχής και εκείνα.
Σε τούτο το ακρογώνι της Κρήτης, στο Σαμώνειον ακρωτήριο, λίγο πιο κει από το φοινικοδάσος του Βάι, έχτισαν οι Ετεοκρήτες των κλασικών χρόνων το ναό της Αθηνάς. Η πολυμήχανη θεά, τυπικά κόρη μόνο του Δία, αλλά ουσιαστικά και θυγατέρα της πάνσοφης Μήτιδας, διαφέντευε τους θαλασσινούς δρόμους της Ανατολής, απολάμβανε το πρώτο φως που κι εκείνο ανεμπόδιστα διάβαινε την πλατιά θάλασσα κι έφτανε ως εδώ.
Σήμερα δεν υπάρχει ναός της Αθηνάς. Βούλιαξαν οι πέτρες, χάθηκαν τα αγάλματα, σβήστηκαν οι επιγραφές, βούλιαξε κι η μνήμη καθώς ο τόπος περνούσε σταδιακά από τη δικαιοδοσία του Δία στην πίστη του Χριστού. Μέχρι που ήρθε ένας χριστιανός Άγιος να κατοικήσει δίπλα στην Αθηνά και να ανανεώσει την ιερότητα του τόπου. Το όνομά του, Ισίδωρος. Ανατολίτης κι εκείνος, από την άκρα της Αιγύπτου, ερημίτης φημισμένος. Είχε ζήσει στα ασκηταριά του Πηλούσιου, κοντά στο σημερινό Πορτ Σάιδ κι είχε γράψει αμέτρητες επιστολές ερμηνεύοντας τον Θείο Λόγο.
Κανείς δεν ξέρει γιατί τον διάλεξαν οι Καλογέροι της Ανατολικής Κρήτης τούτον τον Αιγυπτιώτη ασκητή για να του αφιερώσουν τον τόπο. Ίσως για να θυμούνται πως από κει περνούσαν κάποτε οι ορθάνοιχτοι δρόμοι της Ανατολής, πως ο απηλιώτης ο άνεμος έφερνε πάντα μηνύματα από την άλλη άκρα της θάλασσας. Ο Πηλουσιώτης Ισίδωρος έδωσε καινούργιο νόημα στη λατρεία των νεότερων Ετεοκρητών. Αλλά και καινούργιο όνομα στο ακρωτήρι· το δικό του. Το άκρο της Σαμωνείου Αθηνάς έγινε άκρο του Ισίδωρου. Κάβο Σίδερο, δηλαδή!
Φαίνεται πως αρχικά, σε άγνωστο χρόνο, δημιουργήθηκε εδώ μια σκήτη, ένα ερημητήριο. Κάποιοι άγνωστοι αναχωρητές διάλεξαν τους τόπους της Αθηνάς ως τόπους άσκησης και προσευχής, ρίζωσαν στο βράχο και οικοδόμησαν έναν μικρούλη ναό. Η σκήτη εξελίχτηκε σε μικρό μοναστήρι, μεγάλωσε ο ναός, άνθρωποι έζησαν και πέθαναν εδώ, στην ερημιά του φωτός και του ανέμου.
Κάθε Φλεβάρη μαζεύονται πάλι οι προσκυνητές, χορταίνουν κι εκείνοι την ομορφιά του κόσμου σ' αυτό το μοναδικό σταυροδρόμι των ανέμων. Κι ύστερα ξεχύνονται στα πλάγια για να μαζέψουν χορταρικά κι αγριαγκινάρες. Μόνο τότε ανοίγει διάπλατα ο κλειστός δρόμος που οδηγεί στον ιερό τόπο του Σαλμωνείου, που σήμερα είναι στρατιωτική περιοχή..
Κάθε καλοκαίρι χάνεται το λιγοστό πράσινο, κιτρινίζει ο τόπος, ξεραίνεται η βλάστηση, ψήνεται ακόμη και το χώμα στον ήλιο. Τυχερός όποιος μπορέσει να χωθεί μέσα σε τούτη την ξέμακρη θάλασσα και να κολυμπήσει καταμόναχος, κοιτάζοντας το απέραντο πέλαγος. Τα νερά δεν είναι απλώς καθαρά, είναι διάφανα, λες και πλάστηκαν από κρύσταλλο ακριβό. Αν χωθείς μέσα τους θα νιώσεις τη δροσιά να σε τυλίγει. Κι αν είσαι από κείνους που γυρεύουν τα κρυμμένα μυστικά των ιερών τόπων δεν θα ακούσεις μόνο τον παφλασμό των κυμάτων. Μπορεί να φτάσουν στ' αυτιά σου ακόμη και τ' αφανέρωτα. Οι σκόρπιες νότες από τον ύμνο που αναπέμπουν οι αιώνες στο φως.
Νίκος Ψιλάκης
ΣΗΜΑΝΙΚΗ ΥΠΕΝΘΥΜΙΣΗ ΓΙΑ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ: Για τυχόν αναδημοσιεύσεις είναι ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ η παράθεση ενεργού συνδέσμου: http://karmanor.gr/el/article/topoi-dialegmenoi-apo-toys-theoys