ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ ΣΕ ΜΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ
Ποιος, άραγε, νιώθει μεγαλύτερη συγκίνηση; Εκείνος που βλέπει τον εαυτό του σε μια παλιά φωτογραφία έκθεσης ή εκείνος που τον είχε φωτογραφίσει πριν από πολλά χρόνια; Εμείς πάντως τη μοιραστήκαμε τη συγκίνηση. Και γυρίσαμε τον χρόνο πίσω.
Δυο δεκαετίες σχεδόν έχουν περάσει από τότε που βρισκόμουν με το... οικογενειακό συνεργείο στο Μεραμπέλλο για ένα από τα ευγενέστερα και ομορφότερα έθιμα της Κρήτης, το πασχαλινό ΕΥΧΟΛΟΗΜΑ των ζώων, σε μια σεμνή όσο και πάνδημη τελετή κατά την οποία όλα τα ζωντανά περνούν κάτω από την καθαγιασμένη προστατευτική σκέπη που αποτελείται από δυο ενωμένα πετραχήλια προκειμένου να φτάσουν και να καλύψουν όλο το πλάτος του παμπάλαιου ημιονικού δρόμου. Και προχτές ανέβηκε τα σκαλιά της Βασιλικής του Αγίου Μάρκου (Δημοτική Πινακοθήκη Ηρακλείου), της επιβλητικής αίθουσας στην οποία γίνεται η έκθεση «Κρήτη Νήσος Λαλέουσα - έθιμα που δεν έσβησε ο χρόνος», ένας από τους ανθρώπους που εικονίζονται στις φωτογραφίες.
Έκπληξη; Ίσως! Μα πιο πολύ συγκίνηση. Όχι μόνο για τη συνάντηση μα και για έναν κόσμο που χάνεται χωρίς επιστροφή. Στο Μεραμπέλλο τον είχαμε συναντήσει, στον τόπο του, σε μια από τις τελευταίες τελετουργίες που κράτησαν αιώνες πολλούς για να ατονίσουν στα τέλη του 20ού και να σβήσουν στις αρχές του 21ου. Μας είχε εντυπωσιάσει τότε με την επιβλητική παρουσία του και την ευλάβεια με την οποία τηρούσε τις παραδόσεις. Έσερνε μια πανέμορφη φοράδα και την πρόσεχε σαν παιδί του!
Έτσι γινότανε πάντα. Έτσι όπως φαίνεται στη φωτογραφία. Συνάζονταν όλοι στην εκκλησιά της Κεραπολίτισσας, άνθρωποι και ζώα μαζί, αίγες και πρόβατα, άλογα και γαϊδουράκια, βόδια και κάθε λογής οικόσιτα, μέχρι και κουνέλια σε καλάθια κάποιες αρχαιότερες εποχές και μετά προχωρούσαν εν πομπή ανάμεσα στα λιόδεντρα για να φτάσουν στο καθιερωμένο σημείο της τελετής. Τόσο όμορφα, τόσο συναρπαστικά, με τόσο σεβασμό στα ζώα - τους άδολους συγκατοίκους μας σε τούτο τον όμορφο πλανήτη.
Ο λόγος για τον λεβεντόπαπα του Μεραμπέλλου π. Μιχάλη Βουκυκλάρη. Σταματήσαμε μαζί μπροστά στη φωτογραφία του με αναπόληση και συγκίνηση. Και, φυσικά, θυμηθήκαμε.
Ευτυχώς το είχαμε προλάβει το έθιμο. Εγώ με τη μηχανή, η Έφη με τη δική της μηχανή και τη βιντεοκάμερα, η Μαρία με τη διακριτική αλλά τόσο ουσιαστική παρουσία της. Γιατί, είναι αλήθεια, όταν πεθαίνει ένα έθιμο ριζωμένο βαθιά στις ψυχές των ανθρώπων είναι σαν να χάνεται ένα κομμάτι της ιστορίας και του πολιτισμού μας. Δηλαδή ένα κομμάτι του εαυτού μας. Ίσως κι ένα κομμάτι του αύριο!
Νίκος Ψιλάκης, Νοέμβριος 2023