Προσέξτε αυτές τις μάσκες: Θεραπεύουν 18 αρρώστιες!
Προσέξτε τις μάσκες της φωτογραφίας: Θεραπεύουν 18 αρρώστιες! Ας τις θυμηθούμε κι αυτές τώρα, στην εποχή του κοροναϊού και της (απαραίτητης) προστατευτικής μάσκας.
Αν μη τι άλλο δείχνουν την αγωνία του ανθρώπου, την αδυναμία του να αντιμετωπίσει αρρώστιες κι επιδημίες, και την καταφυγή σε υπερφυσικές δυνάμεις όταν γνωρίζει πως οι δικές του δεν επαρκούν. Είναι μάσκες σαμάνων και λαϊκών θεραπευτών, πολύτιμα ιερά αντικείμενα κατά την προεπιστημονική εποχή, όταν οι γνώσεις για τις αιτίες που προκαλούν τις αρρώστιες ήταν ελάχιστες ενώ, απεναντίας, περίσσευαν οι δοξασίες και οι μαγικοθρησκευτικές τελετές.
Οι μάσκες της φωτογραφίας προέρχονται από την Κεϋλάνη και χρησιμοποιούνταν μέχρι και σε πολύ πρόσφατες εποχές ενώ σήμερα τις συναντάμε κυρίως σε φεστιβάλ παραδοσιακής ζωής. Ωστόσο, κάποιοι σύγχρονοι μελετητές υποστηρίζουν ότι χρησιμοποιούνται ακόμη σε απομονωμένα χωριά.
Σύμφωνα με την παράδοση της ασιατικής νησιωτικής χώρας όλες οι αρρώστιες προκαλούνται από δαιμονικές μορφές. Αρχηγός όλων αυτών των δαιμόνων ήταν ο φοβερός και τρομερός Maha Kola ή Kola Saniya (πολύ ενδιαφέρουσα η μυθολογία που τον συνοδεύει)!. Στη μάσκα αριστερά βλέπομε να κυριαρχεί η αποκρουστική μορφή του (πάνω) ενώ δεξιά και αριστερά εικονίζονται ανάγλυφες οι μορφές των 18 συνεργών του. Καθένας από αυτούς τους δαίμονες προκαλούσε και διαφορετική ομάδα ασθενειών (οφθαλμικές, νευρολογικές κλπ). Ο δαίμονας που προκαλούσε τα λοιμώδη νοσήματα, επιδημίες και πανδημίες, ονομαζόταν Dewa sanniya. Ασφαλώς σ' αυτόν θα απέδιδαν οι λαϊκοί θεραπευτές και την σημερινή πανδημία του κοροναϊού! Στη φωτογραφία δεξιά βλέπομε μια εκδοχή της μάσκας του, όχι την πιο συνηθισμένη
Όταν αρχίσαμε να συλλέγομε μάσκες γνωρίζαμε ότι αποτελούν έναν εξαιρετικό τρόπο να γνωρίσει κανείς λαούς και πολιτισμούς μέσα από τις πιο αποκαλυπτικές εκφράσεις τους. Εκ των πραγμάτων αποδεικνύεται ότι αυτά τα απλά τελετουργικά αντικείμενα αποκαλύπτουν τον ανθρώπινο ψυχισμό, την ανθρώπινη πολυπλοκότητα, το προαιώνιο δέος μας απέναντι στο άγνωστο, καθώς και τις προσπάθειες των κοινωνιών να αντιμετωπίσουν δυσκολίες και κάθε λογής απειλές με κυριότερο όπλο τους τα τεχνάσματα που υπαγόρευε η αρχέγονη μαγική σκέψη!
Ας θυμηθούμε συγκριτικά και τις δικές μας (ελληνικές) δοξασίες, την παρομοίωση της πανούκλας, ας πούμε, με δαιμονική γυναικεία μορφή που γυρίζει τις νύχτες προκαλώντας τον θάνατο· μόνο φόβητρο της ήταν ο Άη Χαραλάμπης, ο απηνής και ακαταμάχητος διώκτης της (όπως και ο Άγιος Ρόκκος των Καθολικών).
Η ιαματική τελετουργία της Κεϋλάνης περιλάμβανε την εμφάνιση του δαίμονα (τον υποδυόταν ένας μασκοφόρος) μπροστά στον ασθενή. Με δώρα και τελετουργικούς χορούς ο θεραπευτής ανάγκαζε την αρρώστια να εγκαταλείψει το σώμα του πάσχοντα.
Σήμερα, βέβαια, δεν μας χρειάζονται λαϊκοί θεραπευτές και σαμάνοι. Μέσα από τη μελέτη του λαϊκού πολιτισμού, όμως, μπορούμε να γνωρίσομε καλύτερα τον άνθρωπο!
Κουράγιο σε όλους μας.
Όπως φαίνεται, και όπως ελπίζουν οι επαΐοντες, σύντομα ο καινούργιος ιός θα αποτελέσει ανάμνηση.
Νίκος Ψιλάκης, Μάιος 2020.
(Μάσκες από τη συλλογή μας).