Το χρώμα της Πρωτοχρονιάς
Έμοιαζε με μικρή τελετουργία που επαναλαμβανόταν κάθε χρόνο τη μέρα της Πρωτοχρονιάς, πάντα με το ίδιο απλό και απέριττο τυπικό. Τελετάρχης η μάνα, η αφέντρα του σπιτιού και θεματοφύλακας των αξιών που της κληροδότησαν οι προηγούμενες γενεές. Τη μεταφέρομε όπως ακριβώς μας την αφηγήθηκαν πριν από χρόνια σε χωριό της Κισάμου:
«Πρωί, μα πολύ πρωί, πριν προλάβομε να βάλομε πράμα στο στόμα μας, η μάνα έβαζε στη σειρά όλα τα κοπέλια του σπιτιού, το ένα πίσω από το άλλο. Είχε κόψει ένα πορτοκάλι στα έξι, έξι κοπέλια ήμασταν, κι έδινε στο καθένα μας από ένα κομμάτι. Το πορτοκάλι έπρεπε να είναι γλυκό και το έκοβε ακαθάριστο, μαζί με τη φλούδα. Μας έλεγε πως θα κοκκινίσει η μούρη μας, να 'ναι το χρώμα μας σαν το πορτοκάλι όλο τον χρόνο» (Λαϊκές Τελετουργίες στην Κρήτη, σελ. 18).
Έχουν και τα χρώματα τη γλώσσα τους, μια γλώσσα συμβολική κι ευκολονόητη. Και την πρώτη μέρα του χρόνου είχαν την τιμητική τους μόνον εκείνα που συμβόλιζαν τη χαρά, την επάρκεια αγαθών, την ελπίδα. Το λευκό της αγνότητας, το χρυσό της ευμάρειας, το πορφυρό του έρωτα και του σφρίγους, το πράσινο της ζωής και της θαλερότητας...
Χρώμα της ευρωστίας ήταν το ζωηρό και βαθύ πορτοκαλί, εκείνο που συγγενεύει με το χρώμα του ρόδου. Αυτό το ρόδινο αποζητούσε η μάνα, η μήτρα της ζωής και σκέπη αρραγής για τα τέκνα της.
Ούτε οι επιδημίες ούτε οι λοιμοί έλειψαν ποτέ από τούτον τον κόσμο. Σύμφωνα με τις πανάρχαιες δοξασίες, τις κουβαλούσαν κάποιες ανεξέλεγκτες δυνάμεις, ειδεχθείς, απόκοσμες κι αποτρόπαιες. Αυτές τις δυνάμεις έπρεπε ν' αντιπαλέψει ο άνθρωπος με κάθε δυνατό τρόπο· να τις απωθήσει, να τις εξευμενίσει, να τις εξορκίσει, να υψώσει τείχη προστασίας απόρθητα γύρω του. Μόνο που σε τούτη την απλοϊκή τελετή της Πρωτοχρονιάς μπορούμε να διαγνώσομε και άλλα συμφραζόμενα: Ένα κοινότατο οπωρικό της εποχής κόβεται σε ίσα κομμάτια για να εκφράσει την ενότητα του οίκου μα και την ισότητα των μελών του· όλοι θα μοιραστούν το ίδιο φρούτο, έτσι όπως μοιράζονται τις ευχές και τις ελπίδες, όπως μοιράζονται τη φτώχεια και τον πλούτο, τις εμπειρίες, τον μόχτο, τις αξίες, τις μνήμες.
Αυτό το χρώμα, το ρόδινο, διαλέξαμε φέτος σαν πλουμίδι των πρωτοχρονιάτικων ευχών μας. Το χρώμα της ευρωστίας ας γίνει και χρώμα της χαράς και πειστήριο της τελικής νίκης του ανθρώπου απέναντι σε απειλές ελλοχεύουσες, δυσμάχητους λοιμούς και ολετήριες πανδημίες.
Από την οικογένεια Νίκου και Μαρίας Ψιλάκη (μετά των κατιόντων)
Χρόνια Πολλά κι ευτυχισμένα
Τα χρώματα της ζωής, της ομορφιάς, της χαρμοσύνης, της υγείας,
ας συνοδεύουν όλες τις μέρες του χρόνου,
όλες τις μέρες σας.