ΚΟΥΛΕΔΕΣ ΣΤΑ ΣΦΑΚΙΑ

Στέκουν σαν φαντάσματα στις κορφές και στα ψηλώματα της Κρήτης, μάρτυρες σιωπηλοί της πολυκύμαντης ιστορίας του τόπου. Τους ξέρομε με την ονομασία «κουλέδες». Και μας θυμίζουν τον ματωμένο αγώνα για την κατάκτηση της ελευθερίας του τόπου. Όπως και τούτος ο σφακιανός «κουλές». Βρίσκεται στο οροπέδιο του Ασκύφου, σε στρατηγικό σημείο για να ελέγχει τα περάσματα προς την πολύπαθη επαρχία.

Η οθωμανική διοίκηση της Κρήτης αντιλαμβανόταν πολύ καλά ότι τούτη η ακαταλάγιαστη ράτσα που ξεσηκωνόταν με κάθε ευκαιρία δεν μπορούσε να ησυχάσει ποτέ. Και προσπάθησε να ελέγξει την ενδοχώρα.

Είχε ξεσπάσει η μεγάλη επανάσταση του 1866-1869, όταν η οθωμανική στρατιωτική διοίκηση σχεδίασε και έθεσε σε εφαρμογή ένα μεγαλεπήβολο έργο: να χτίσει παντού κουλέδες. Με τον τρόπο αυτό θα προσπαθούσε να ανακόψει τη δράση των επαναστατικών ομάδων που δεν καταλάγιαζαν ούτε μέρα ούτε νύχτα. Είχαν, όμως, κι έναν άλλο στόχο οι Οθωμανοί: να  εμποδίσουν την ελληνική βοήθεια που έφτανε στο νησί, τα πλοία που προσέγγιζαν τις ακτές και ξεφόρτωναν τρόφιμα και πολεμοφόδια.

Το σχέδιο ήταν εντυπωσιακό στη σύλληψή του. Ο οθωμανικός στρατός θα έστηνε ένα οχυρωματικό δίκτυο με επαρκή επάνδρωση, θα γέμιζε με μικρά κάστρα την Κρήτη, από τη μιαν άκρη ως την άλλη. Θα τα έστηνε πάνω σε κορφές βουνών και λόφων, πλάι σε περάσματα, ακόμη και στα πιο δυσπρόσιτα σημεία, εκεί που έβρισκαν απόσκιο οι επαναστάτες.

Δεν έκατσαν φρόνιμα οι Κρητικοί. Αντέδρασαν με βιαιότητα στα οθωμανικά σχέδια. Παρενοχλούσαν τους εργάτες, γκρέμιζαν τους τοίχους, κατέστρεφαν τα ασβεστοκάμινα από τα οποία έπαιρναν ασβέστη οι μαστόροι, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να γλυτώσουν από αυτόν τον νέο βραχνά. Τελικά, οι Τούρκοι κατάφεραν να ολοκληρώσουν ένα μέρος του αρχικού σχεδιασμού με ξένους τεχνίτες. Τους έφερναν από τις αχανείς εκτάσεις της αυτοκρατορίας, κυρίως από τη Βαλκανική (Βούλγαρους) και από άλλα μιλέτια (Αρμένιους).

Μνημεία είναι τούτα τα ερείπια. Μνημεία της ιστορίας μας. Και μάρτυρες της απίστευτης εμμονής των μακρινών παππούδων μας, που έβλεπαν με έχθρητα ό,τι αποσκοπούσε στην εδραίωση της ξένης κυριαρχίας.

Παρατηρώντας τούτον τον κουλέ κάθε φορά που κατηφορίζω από την Κράπη προς το οροπέδιο του Ασκύφου, αναλογίζομαι πόσο θάρρος θα έπρεπε να είχαν οι Τούρκοι στρατιώτες που θα αποφάσιζαν να υπακούσουν τις διαταγές της διοίκησης και να εγκατασταθούν εδώ. Αναλογίζομαι πόσο μπορούσε να αντέξει ακόμη και η πιο ριψοκίνδυνη φρουρά να παραμείνει μπροστά σε ένα αληθινό ορμητήριο· αυτό που το διαφέντευαν οι ατίθασοι ορεσίβιοι Σφακιανοί.

          ΝΙΚΟΣ ΨΙΛΑΚΗΣ