ΑΓΕΡΩΧΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΣΦΑΚΙΑΝΩΝ
Βρισκόμουν από τα ξημερώματα στη Μαδάρα. Δεκέμβρης του 1986, Κυριακή, με τον ουρανό να φοβερίζει. Μεγάλη μέρα για τα δυτικά Σφακιά, σύναξη που θύμιζε πανηγύρι! Πρώτοι έφτασαν οι Αιγιαννιώτες. Πριν από μας. Είχαν κιόλα στηθεί τα καζάνια. Τους έβλεπα να τρέχουν πάνω - κάτω, να στρώνουν τραπέζια, να κουβαλούνε κεράσματα κι η φωτογραφική μηχανή (Nikon FE 2 - υπέροχο μοντέλο) δεν σταματούσε να καταπίνει τα φιλμς.
Μορφές βγαλμένες από κάποιους άλλους αιώνες, μου θύμιζαν κάτι από ριζίτικο, κάτι από τους στίχους του τραγουδιού του Δασκαλογιάννη, μου θύμιζαν την Κρήτη των δικών μου παππούδων κι ας μην φορούσαν βράκες και σαλβάρια. Καθώς τους κοίταζα μέσα από τον φακό νόμιζα πως είχαν δανειστεί τις μορφές τους από το τοπίο, τέτοιο ταίριασμα δεν είχα ξαναδεί.
Περνούσε η ώρα, συνάζονταν ντόπιοι και ξένοι, επίσημοι κι ανεπίσημοι, ήρθε ο Νομάρχης κι ο Μητροπολίτης (καλή του ώρα του μακαριστού Θεοδώρου Τζεδάκη εκεί που βρίσκεται), το πανηγύρι πήρε φωτιά. Άχνιζαν τα καζάνια, πηγαινοέρχονταν τα γουλίδια, άδειαζαν τα κρασοπότηρα. Σήμερα που το συλλογούμαι θαρρώ πως είμαι τυχερός που βρέθηκα σ' εκείνη τη σύναξη. Δεν ήταν μόνο οι μορφές που καταγράφηκαν στα φωτογραφικά φιλμς, ήταν τα χαμόγελα που καταγράφηκαν στη μνήμη και δεν πρόκειται να σβήσουν ποτέ! Εκείνη τη μέρα η ιστορία γύριζε σελίδα: Για πρώτη φορά πήγαινε αυτοκίνητο σε τούτα τα μέρη. Η σιδερένια γέφυρα που έζεφνε τις δυο πλευρές του φαραγγιού της Αράδενας έμοιαζε να ζέφνει το χάος. Κοίταζες από την κουπαστή της και σ' έπιανε δέος...
ΝΙΚΟΣ ΨΙΛΑΚΗΣ
ΥΓ
Είχα μόνο έναν φακό της προκοπής κι αυτόν αγορασμένο με θυσίες (50 mm / f 1.4) και κάποια στιγμή... μπλόκαρε στο 1.8, σχεδόν ορθάνοιχτο το διάφραγμα, αλλά δεν τα έβαλα κάτω. Όσοι ξέρουν από φωτογραφία γνωρίζουν ότι το ανοιχτό διάφραγμα καταργεί το βάθος πεδίου. Δεν ξέρω αν ήταν καλύτερα ή χειρότερα γιατί άθελά μου απομόνωσα το θέμα από το περιβάλλον του.
ΚΙ ΕΝΑ ΠΑΛΙΟΤΕΡΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Δημοσίευσα μερικές απ' αυτές τις φωτογραφίες στο περιοδικό ΥΠΕΡ Χ το 2017 με το παρακάτω κείμενο:
...Και συναχτήκαν τα χωριά, τα πάνω και τα κάτω
Η σύναξη στα εγκαίνια της γέφυρας ήταν από τις πιο σπουδαίες που έγιναν τις τελευταίες δεκαετίες στη Μαδάρα.
...Και συναχτήκαν τα χωριά, τα πάνω και τα κάτω, καταπώς λέει το πασίγνωστο παλιό τραγούδι. Κατέβαιναν οι βοσκοί, μαζεύονταν νέοι και γέροι, σταματούσαν στην άκρη του φαραγγιού και κοίταζαν με ανάμικτα συναισθήματα το χάος. Ήξεραν πως ήταν γραφτό να σβήσει το πανάρχαιο μονοπάτι που κατηφόριζε απότομα μέχρι τα σωθικά της γης κι ύστερα ανηφόριζε το ίδιο απότομα μέχρι το χείλος. Απ' αυτό περνούσαν οι Αηγιαννιώτες μέχρι το φθινόπωρο του 1986. Κόπος πολύς. Κατήφορος κι ανήφορος. Χρόνος μακρύς... Κοίταξα κι εγώ το μονοπάτι κι αναλογίστηκα πόσες χιλιάδες χρόνια ήταν ο μοναδικός δρόμος που ένωνε τα δυτικά χωριά με τον υπόλοιπο κόσμο. Όσο κι αν ξέρει κανείς πόσο αναγκαίοι είναι οι δρόμοι, δεν μπορεί να μην μελαγχολήσει βλέποντας τα χνάρια της ιστορίας να χάνονται. Ευτυχώς που τούτο το αρχαίο δρομάκι των πεζοπόρων δεν έπεσε θύμα της μπουλντόζας, όπως έγινε με τόσα και τόσα άλλα σε κάθε γωνιά της Κρήτης.
Τη δεκαετία του '80 τούτα τα χωριά και τούτα τα μέρη αποτελούσαν σπουδαία μετερίζια για όσους αναζητούσαν στην ύπαιθρο την άλλη όψη της Κρήτης, χωρίς τα τουριστικά πασαλείμματα της παράδοσης. Διέσωζαν κάτι από τον μύθο της Κρήτης. Και τη μνήμη! Τόποι και άνθρωποι θύμιζαν έντονα όσα ακούγαμε από τους παλιότερους κι όσα διαβάζαμε στον Κονδυλάκη, στον Καζαντζάκη, στον Δαμβέργη, στον Πρεβελάκη. Ήταν η λαλιά, το τραγούδι, το ήθος. Ήταν, εν τέλει, κι η εμφάνιση των ανθρώπων. Κάθε που βρίσκομαι στα Σφακιά (το έχω ξαναγράψει) θυμάμαι εκείνον τον ευγενή πατριώτη, τον Επτανήσιο που πήρε μέρος ως εθελοντής σ' έναν από τους τελευταίους σηκωμούς της Κρήτης, τον Λορέντζο Μαβίλη, τον ποιητή που χαρακτήρισε τους Σφακιανούς «αγάλματα θεών ζωντανεμένα». Δεν ξέρω αν υπάρχει άλλος τόπος που να έχει δεχτεί τόσους ύμνους για το παράστημα των ανθρώπων του!
Επανέρχομαι, όμως. Συνάξεις σαν εκείνη των εγκαινίων είναι «η χαρά του φωτογράφου», αλλά και η χαρά του ανθρώπου που γοητεύεται με τις απλές και όμορφες εκφράσεις του λαϊκού πολιτισμού! Είναι η τελετουργία, η διαφυγή από τη σκληρή καθημερινότητα, η διακοπή της κανονικής ροής του χρόνου... Είναι ο άνθρωπος που αφήνει στην άκρη το κάθε του πρόβλημα, που συναντά παλιούς φίλους, που πιάνει καινούργιες φιλιές.
Δεν υπάρχει τέτοιας λογής σύναξη στα Σφακιά χωρίς να στηθούν μεγάλα καζάνια, χωρίς να τρέξει κρασί, χωρίς να κινήσουν οι Μαδαρίτες με τις χοντρές βοσκίτικες κατσούνες για να δώσουν το δικό τους παρόν. Μόνο που εδώ οι κατσούνες δεν είναι το μεταλλαγμένο σύμβολο ενός ασύμμετρου πολιτισμού που αναζητά νοήματα στα τυφλά. Είναι εργαλείο και κομμάτι της εμφάνισης μαζί, κάτι σαν στοιχείο ταυτότητας δηλαδή.
Είναι μαγεία το κάθε κλικ της φωτογραφικής μηχανής. Μοιάζει με ψηφίδα που μπαίνει στο τελάρο του ψηφοθέτη για να συνθέσει ένα μικρό κομμάτι από το μεγάλο συναξάρι της μνήμης...
ΣΗΜΑΝΙΚΗ ΥΠΕΝΘΥΜΙΣΗ ΓΙΑ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ: Τα κείμενα και οι φωτογραφίες αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία των δημιουργών τους. Για τυχόν αναδημοσιεύσεις είναι ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ η παράθεση ενεργού συνδέσμου:
